Pha loãng cổ phiếu là thuật ngữ khá quen thuộc với các nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán gần đây. Pha loãng thường xảy ra khi các doanh nghiệp phát hành thêm cổ phiếu, số lượng cổ phiếu của công ty tăng lên, khiến cho tỷ lệ sở hữu công ty của các cổ đông hiện tại bị giảm xuống.
Vậy pha loãng cổ phiếu là gì? Và điều này sẽ gây ảnh hưởng như thế nào đối với nhà đầu tư cũng như các doanh nghiệp? Trong bài viết này, Vnrebates sẽ cùng các bạn tìm hiểu về các vấn đề này.
1. Pha loãng cổ phiếu là gì?
Pha loãng cổ phiếu là việc giảm tỷ lệ sở hữu cổ phiếu của cổ đông khi doanh nghiệp đó phát hành ra cổ phiếu mới. Hay nói cách khác, cổ phiếu bị pha loãng khi doanh nghiệp phát hành thứ cấp thêm cổ phiếu phổ thông khác theo quy định của pháp luật.
Pha loãng xảy ra khi một công ty phát hành cổ phiếu mới dẫn đến giảm tỷ lệ sở hữu của các cổ đông hiện tại của công ty đó. Pha loãng cổ phiếu cũng có thể xảy ra khi người nắm giữ quyền chọn mua cổ phiếu, chẳng hạn như nhân viên công ty hoặc người nắm giữ chứng khoán có thể tùy chọn khác thực hiện quyền chọn của họ.
Khi số lượng cổ phiếu đang lưu hành tăng lên, mỗi cổ đông hiện hữu sở hữu một tỷ lệ phần trăm nhỏ hơn hoặc bị pha loãng của công ty, làm cho mỗi cổ phiếu trở nên ít giá trị hơn.
Pha loãng cổ phiếu là gì?
Một cổ phiếu đại diện cho quyền sở hữu vốn cổ phần trong công ty đó. Khi hội đồng quản trị của một công ty quyết định đưa công ty của họ ra công chúng, thường là thông qua phát hành lần đầu ra công chúng (IPO), họ cho phép số cổ phần sẽ được chào bán lần đầu. Lượng hàng tồn kho này thường được gọi là “thả nổi”.
Nếu sau đó công ty đó phát hành thêm cổ phiếu (thường được gọi là chào bán thứ cấp) thì họ đã tăng lượng thả nổi và do đó pha loãng cổ phiếu của họ: các cổ đông mua đợt IPO ban đầu hiện có cổ phần sở hữu trong công ty nhỏ hơn so với trước khi cổ phiếu mới được phát hành.
Xem thêm: Tỷ suất sinh lời trên doanh thu (ROS) là gì? Chỉ số ROS như thế nào là tốt?
2. Khi nào cổ phiếu bị pha loãng
Cổ phiếu bị pha loãng do có nhiều mục đích khác nhau, một số mục đích chính là tăng vốn, giảm thị giá, chống thâu tóm, động viên nhân viên, cấn trừ công nợ…
Thông thường, những lúc thị trường chứng khoán tăng mạnh như từ đầu năm 2021 đến nay, là thời điểm các doanh nghiệp “tranh thủ” lên kế hoạch phát hành thêm cổ phiếu nhằm tăng huy động vốn dựa vào sự “hấp thụ” nhanh chóng từ các nhà đầu tư mới F0.
Pha loãng chỉ đơn giản là trường hợp cắt “chiếc bánh” vốn chủ sở hữu thành nhiều mảnh hơn. Sẽ có nhiều mảnh hơn nhưng mỗi mảnh sẽ nhỏ hơn. Vì vậy, bạn sẽ vẫn nhận được miếng bánh của mình chỉ vì nó sẽ chiếm một tỷ lệ nhỏ hơn trong tổng số bạn đã mong đợi, điều này thường không được mong muốn.
Khi nào thì cổ phiếu bị pha loãng?
Mặc dù nó chủ yếu ảnh hưởng đến các vị thế sở hữu vốn cổ phần, nhưng việc pha loãng cũng làm giảm thu nhập trên mỗi cổ phiếu của công ty (EPS, hoặc thu nhập ròng chia cho số dư), điều này thường làm giảm giá cổ phiếu trên thị trường. Vì lý do này, nhiều công ty công bố ước tính cả EPS không pha loãng và pha loãng, về bản chất là một “kịch bản nếu xảy ra” đối với các nhà đầu tư trong trường hợp cổ phiếu mới được phát hành. EPS pha loãng giả định rằng chứng khoán có khả năng suy giảm đã được chuyển đổi thành cổ phiếu đang lưu hành.
Pha loãng cổ phiếu có thể xảy ra bất cứ khi nào một công ty tăng vốn cổ phần bổ sung, vì cổ phiếu mới được tạo ra được phát hành cho các nhà đầu tư mới. Lợi ích tiềm năng của việc huy động vốn theo cách này là số tiền mà công ty nhận được từ việc bán thêm cổ phiếu có thể cải thiện lợi nhuận và triển vọng tăng trưởng của công ty, cũng như bằng cách mở rộng giá trị cổ phiếu của công ty.
Có thể hiểu, việc pha loãng cổ phiếu thường không được các cổ đông hiện hữu xem là thuận lợi, và các công ty đôi khi bắt đầu các chương trình mua lại cổ phiếu để giúp hạn chế tác động của việc pha loãng. Lưu ý rằng việc tách cổ phiếu không tạo ra sự pha loãng. Trong tình huống một công ty chia tách cổ phiếu của mình, các nhà đầu tư hiện tại nhận được thêm cổ phiếu trong khi giá cổ phiếu được điều chỉnh tương ứng, giữ nguyên tỷ lệ sở hữu của họ trong công ty.
3. Các hình thức pha loãng cổ phiếu?
Các hình thức phát hành thứ cấp của pha loãng cổ phiếu có thể là:
- Chuyển đổi trái phiếu, hoặc chứng khoán chuyển đổi thành cổ phiếu
- Cổ phiếu ưu đãi, cổ phiếu thưởng
- Chào bán cho cổ đông hiện hữu
- Chào bán riêng lẻ
- Phát hành thêm cổ phiếu mới
Các hình thức pha loãng cổ phiếu
3.1 Chào bán riêng lẻ
Là việc doanh nghiệp tiến hành chào bán cổ phiếu cho một số ít nhà đầu tư (dưới 100 nhà đầu tư). Danh sách các nhà đầu tư được xác định từ trước, thông thường sẽ là các cổ đông chiến lược, cổ đông hiện hữu, hay các đối tác của công ty.
3.2 Chào bán cổ phiếu ra công chúng
Chào bán cổ phiếu – hay phát hành cổ phiếu – là việc doanh nghiệp phát hành thêm cổ phiếu bán chúng. Có ba hình thức chào bán cổ phiếu đó là chào bán riêng lẻ, chào bán ra công chúng và chào bán cho cổ đông hiện hữu.
Chào bán riêng lẻ là việc doanh nghiệp tiến hành chào bán cổ phiếu cho một số ít nhà đầu tư (dưới 100 nhà đầu tư). Danh sách các nhà đầu tư được xác định từ trước, thông thường sẽ là các cổ đông chiến lược, cổ đông hiện hữu, hay các đối tác của công ty.
Khác với chào bán riêng lẻ, số lượng nhà đầu tư tham gia mua cổ phiếu theo phương thức chào bán ra công chúng thường nhiều và không xác định. Phương thức chào bán này có lợi thế cho doanh nghiệp có nhu cầu huy động lượng vốn lớn. Tuy nhiên, rủi ro pha loãng từ phương thức chào bán này cũng cao hơn.
Phương thức chào bán này có lợi thế cho doanh nghiệp có nhu cầu huy động lượng vốn lớn. Tuy nhiên, rủi ro pha loãng từ phương thức chào bán này cũng cao hơn so với chào bán riêng lẻ ở trên.
Xem thêm: Chia tách cổ phiếu là gì? Liệu đây có phải cơ hội đầu tư tốt?
3.3 Chào bán cổ phiếu cho cổ đông hiện hữu
Là trường hợp doanh nghiệp phát hành thêm và bán toàn bộ số cổ phiếu đó cho tất cả cổ đông. Mỗi cổ đông sẽ được mua lượng cổ phiếu tương ứng với tỷ lệ sở hữu hiện tại của mình.
Ví dụ doanh nghiệp phát hành 1.000 cổ phiếu cho tất cả cổ đông hiện hữu. Cổ đông A có tỷ lệ sở hữu đối với doanh nghiệp là 10%. Do đó, A sẽ có quyền mua số lượng cổ phiếu tương ứng với 10% x 1.000 cổ phiếu = 100 cổ phiếu.
Ở trường hợp này, nếu tất cả cổ đông đều thực hiện quyền mua của mình, thì tỷ lệ sở hữu của mỗi cổ đông sau đợt phát hành không thay đổi, nên cũng không làm pha loãng cổ phiếu. Tuy nhiên, có nhiều trường hợp, cổ đông không muốn thực hiện quyền mua, dẫn đến tỷ lệ sở hữu giảm, như vậy đã chịu sự pha loãng cổ phiếu.
3.4 Chào bán thêm cổ phiếu để tăng vốn
Một công ty đang tìm kiếm nguồn vốn mới để tài trợ cho các cơ hội tăng trưởng hoặc thanh toán các khoản nợ hiện tại có thể phát hành thêm cổ phiếu để huy động vốn.
Chào bán cổ phiếu là hình thức cổ phiếu bị pha loãng
3.5 Phát hành cổ phiếu mới khi sáp nhập, mua lại công ty khác
Một công ty có thể phát hành và cung cấp cổ phiếu mới cho các cổ đông của công ty mục tiêu họ muốn mua. Các doanh nghiệp nhỏ hơn đôi khi cũng cung cấp cổ phiếu mới cho các cá nhân để trả cho những dịch vụ mà công ty nhận được từ họ. Tỷ lệ hoán đổi được hai bên thỏa thuận từ trước.
Ví dụ: Công ty A có 100.000 cổ phiếu, với giá thị trường là 100.000 đồng/cổ phiếu. Công ty B có 40.000 cổ phiếu, giá thị trường là 25.000 đồng/cổ phiếu. Công ty A sẽ tiến hành sáp nhập công ty B với phương án hoán đổi cổ phiếu.
Theo đó, công ty A tiến hành phát hành thêm 10.000 cổ phiếu và tiến hành hoán đổi toàn bộ số cổ phiếu của công ty B theo tỷ lệ 1:4 (1 cổ phiếu công ty A sẽ đổi được 4 cổ phiếu công ty B). Sau khi sáp nhập, số lượng cổ phiếu của công ty A sẽ là 110.000 cổ phiếu, và các cổ đông công ty B sẽ trở thành cổ đông của công ty A.
Lúc này, cổ phiếu của công ty A bị pha loãng, nhưng mang ý nghĩa tích cực, vì mục tiêu của các thương vụ sáp nhập này thường nhằm phục vụ cho việc kinh doanh như: giảm chi phí sản xuất, giảm bớt đối thủ cạnh tranh và tăng thị phần.
3.6 Phát hành cổ phiếu theo chương trình lựa chọn người lao động (ESOP)
ESOP là một dạng quyền mua cổ phiếu được phát hành cho nhân viên công ty, mục đích chính để khích lệ và giữ chân nhân viên giỏi. Người mua cổ phiếu ESOP là ban lãnh đạo công ty, hoặc những nhân viên ít nhiều chịu sự quản lý từ ban lãnh đạo. Do đó, hệ quả của việc phát hành ESOP sẽ làm giảm quyền sở hữu của cổ đông bên ngoài, đồng thời tăng thêm “sức mạnh” cho ban lãnh đạo công ty.
ESOP là một dạng quyền mua cổ phiếu được phát hành cho nhân viên công ty
4. Ảnh hưởng của pha loãng cổ phiếu
Nhiều cổ đông hiện hữu không coi việc pha loãng cổ phiếu là điều tốt. Vì thực chất, việc tăng thêm số cổ đông khiến cho quyền sở hữu công ty của họ bị cắt giảm. Điều này có thể khiến các cổ đông hiện hữu tin rằng giá trị của họ trong công ty đang giảm đi.
Trong một số trường hợp, các nhà đầu tư nắm giữ lượng cổ phiếu lớn có thể lợi dụng những cổ đông sở hữu lượng cổ phiếu công ty thấp hơn.
Hơn nữa, việc tăng nguồn cung cho cổ phiếu sẽ làm tăng lượng cổ phiếu lưu hành, trong khi lợi nhuận tạo ra từ nguồn vốn đó chưa tăng tương ứng kịp, dấn đến làm giảm tính hấp dẫn của các chỉ số định giá theo lợi nhuận của các doanh nghiệp phát hành trong ngắn hạn, như chỉ số EPS, ROE, Tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu…
Pha loãng còn tăng áp lực cho ban lãnh đạo doanh nghiệp phải tạo ra lợi nhuận tương ứng với phần vốn tăng thêm.
Nhưng pha loãng cổ phiếu không phải lúc nào cũng có nghĩa tiêu cực. Nếu công ty phát hành cổ phiếu mới để tăng lượng tiền của công ty để trả bớt nợ, làm giảm chi phí lãi vay, hoặc đầu tư vào một dự án mới, một sản phẩm mới hay mua lại một đối thủ cạnh tranh (M&A), thì điều này có thể là tích cực.
Hay như việc pha loãng bằng cách phát hành ESOP cũng giúp nhân viên có thêm động lực làm việc và tạo được nhiều sản phẩm hơn.
Xem thêm: Top 7 sàn giao dịch scalping tốt nhất trong thị trường Forex
5. Lời kết
Tóm lại, nhà đầu tư nên cân nhắc thật kĩ trước khi cổ phiếu mình nắm giữ bị pha loãng. Nếu lợi ích đem lại thấp hơn giá trị bị pha loãng thì nên bán cổ phiếu đó đi trước khi bị pha loãng, hoặc không nên nắm giữ nữa nếu kì vọng của bạn đối với tốc độ tăng trưởng của doanh nghiệp không cao hơn tốc độ pha loãng hay thậm chí thấp hơn.
Hay nói cách khác, nhà đầu tư nên xem xét cẩn trọng doanh nghiệp huy động vốn này vào mục đích gì, sử dụng có hiệu quả hay không, tiềm năng tăng trưởng lợi nhuận sau này từ việc thêm vốn đó có tốt hay không để đưa ra các quyết định đầu tư hợp lý.