VNREBATES

Ponzi scheme là gì? Dấu hiệu để trader nhận biết

25.03.2020, 19:00 13 phút đọc

Thị trường tài chính muôn hình muôn dạng là nơi các bậc thầy lừa đảo tận dụng để trục lợi cho riêng mình. Đặc biệt là mô hình ponzi scheme. Vậ Ponzi scheme là gì? Ai là người đứng sau mô hình lừa đảo nổi tiếng cả thế giới này? Nội dung sẽ bao quát tất cả thông tin và cách nhận biết ponzi scheme

ponzi-scheme-là-gì

1. Ponzi scheme là gì?

Ponzi scheme hay mô hình Ponzi là hình thức vay tiền của người này để trả nợ cho người khác. Kẻ đi vay tiền luôn đưa ra cam kết sẽ trả lãi cao cho người cho vay và đồng thời quảng cáo với họ về những tấm gương đã từng nhận được lãi xuất cao trước đây để lôi kéo người cho vay. Thậm chí người cho vay còn giới thiệu những người mới tham gia cho vay vì thấy lãi xuất hấp dẫn. Với hình thức này, kẻ đi vay ngày càng gom được những khoản tiền lớn từ những người cho vay mới hơn.

Chủ của các mô hình Ponzi scheme thường lôi kéo các nhà đầu tư mới bằng cách cung cấp lợi nhuận cao hơn hẳn các khoản đầu tư khác, lợi nhuận có thể là ngắn hạn hoặc là cao bất thường hay kéo dài một cách không bình thường.
ponzi-scheme-là-gì

Mô hình Ponzi scheme có khi bắt đầu giống như một công ty kinh doanh hợp pháp, cho đến khi công ty hoạt động không đạt được lợi nhuận như kỳ vọng. Công ty trở thành một trò Ponzi nếu nó sau đó tiếp tục các hành vi gian lận. Dù ban đầu tình hình như thế nào, việc phải trả lãi cho người vay cao đòi hỏi đủ một dòng chảy tiền ngày càng tăng từ các nhà đầu tư mới để có thể duy trì mô hình này.

2. Charles Ponzi là ai?

Charles Ponzi sinh ngày 03 tháng 03 năm 1882, mất ngày 18 tháng 01 năm 1949) là một người nhập cư Italia đến Hoa Kỳ và đã trở thành một trong những người lừa đảo siêu đẳng nhất trong lịch sử Hoa Kỳ. Ponzi là “ông tổ” của các trùm lừa đảo tín dụng đa cấp theo phương pháp Ponzi. Trong vòng 2 năm (1919 – 1920), Ponzi đã huy động được 15 triệu USD- một con số khổng lồ vào thời điểm đó từ hàng vạn khách hàng đã bị mất tiền thông qua “kế hoạch Ponzi“.

Dù nhiều người chưa bao giờ nghe tên Ponzi, thuật ngữ “Ponzi scheme” là một sự mô tả được nhiều người biết về một hệ thống các kế hoạch “kiếm tiền siêu nhanh” có tính chất lừa đảo được thực hiện thông qua mạng Internet và những nơi khác cho đến ngày nay.

Image result for charles ponzi

Bí danh của Charles Ponzi bao gồm Charles Ponei, Charles P. Bianchi, Carl và Carlo.

Cuộc đời của Ponzi xét về khía cạnh tài chính có thể tóm tắt ngắn gọn, xúc tích đầy tính văn học như sau:

Năm 1903, Một thanh niên Ý với 2.5 USD trong túi đến Mỹ trên tàu S.S Vancouvertrên tàu S.S Vancouver. Năm 1920, người này có 15 triệu USD (giá trị tương đương khoảng 150 triệu USD ngày nay) và khi chết thì chỉ còn lại 75 USD. Vâng, đó chính là Charles Ponzi.

Bắt đầu kế hoạch ponzi scheme

Ngày 26.11.1919, Ponzi đã lập ra công ty giao dịch chứng khoán để thực hiện kế hoạch kinh doanh IRC của mình mà hàng thập kỷ sau người ta vẫn nhắc đến – kế hoạch Ponzi.

Tin tưởng ở đề án kinh doanh mới lạ và nghe ra có vẻ hết sức hợp lý này của Ponzi, người dân Mỹ bắt đầu đổ xô vào góp vốn đầu tư cho công ty của Ponzi. Ngày ngày, hàng nghìn người rồng rắn xếp hàng trước văn phòng của Ponzi trên phố School, chờ đến lượt để được nộp tiền đầu tư cho Ponzi và nhận những tấm trái phiếu do công ty của Ponzi phát hành có mệnh giá từ 10 USD đến 50 USD.

Để huy động được tiền bạc nhiều hơn từ khách hàng, Ponzi mở thêm nhiều đại lý với những khoản hoa hồng kếch sù.

ponzi-scheme-là-gì

Tháng 2.1920, Ponzi đã huy động được khoảng 5.000 USD, rồi 30.000 USD và đạt 420.000 USD vào tháng 5.1920. Đến lúc đó, Ponzi đã đầu tư một phần lớn trong số tiền này vào Ngân hàng Hanover Trust với tham vọng rằng y sẽ trở thành Chủ tịch Hội đồng quản trị của ngân hàng này khi có đủ số vốn cần thiết.

Tháng 6.1920, theo tờ Boston Post, Ponzi huy động được khoảng 250.000 USD/ngày, số vốn Ponzi huy động được đã lên tới hàng triệu USD.

Trong những ngày cao điểm, nhân viên của Ponzi không đủ sức làm việc để thu tiền, còn ông chủ Ponzi thì luôn luôn có hàng xấp các tờ trái phiếu trong túi để bán cho khách hàng mỗi khi ra phố.

Trong mấy chục ngày đầu, một số khách hàng chưa nhận được tiền lãi như đã được cam kết. Tuy nhiên, người ta vẫn đổ thêm tiền vào, thậm chí không ít người còn cầm cố nhà cửa để mang tiền đến cho Ponzi. Đến lúc này, Charles Ponzi đã được ngợi ca như một người hùng của cộng đồng Ý tại Mỹ.

“Lấy Rob trả Paul”

Tháng 6.1920, chuyên gia tài chính Clarence Barron (Mỹ) đã tìm hiểu, điều tra và kết luận rằng Ponzi đã gần như không đầu tư vốn huy động của khách hàng vào việc kinh doanh phiếu IRC.

Số vốn Ponzi đã huy động được khoảng 15 triệu USD, lẽ ra y phải mua khoảng 160.000.000 phiếu IRC để kinh doanh theo như dự án. Tuy nhiên, Ponzi chỉ mới mua khoảng 27.000 phiếu IRC.

Sau đó, Cơ quan Bưu chính Mỹ lại đưa ra quy định mới rằng các loại phiếu IRC không được mua bán với số lượng lớn tại nước Mỹ hoặc mang bên ngoài vào. Trên thực tế, phiếu IRC vẫn được đưa vào nước Mỹ với số lượng rất lớn qua con đường cá nhân.

Trước đó, không phải không có những nghi ngờ về chuyện làm ăn đang đang gây xáo động nước Mỹ của Ponzi bởi vì người ta không thể hiểu được bằng con đường nào mà một kẻ ít học hành, vào tù ra tội và không xu dính túi như Ponzi lại trở thành một triệu phú chỉ trong chốc lát. Tuy nhiên, mọi cuộc điều tra, kể cả từ các báo chí, đều đã bị ém nhẹm bởi Ponzi đã dùng tiền bạc để che giấu được tất cả.

Khi đó, có tin rằng Ponzi còn đang có thêm một dự án đầu tư khoảng 300 triệu USD mua lại một chiến hạm lớn của quân đội Mỹ. Sau khi mua được chiến hạm này, Ponzi sẽ kêu gọi vốn từ các nhà đầu tư để sửa chữa, nâng cấp để kinh doanh, biến chiến hạm thành khu thương mại, giải trí có một không hai ở nước Mỹ.

Ngày 26.6.1920, đế chế của Ponzi bắt đầu chao đảo khi có vô số khách hàng không nhận được tiền lãi như đã được cam kết. Hàng nghìn người đã vây quanh văn phòng công ty giao dịch chứng khoán của Ponzi để đòi nợ.

Ngay trong ngày đầu tiên, ông chủ Ponzi đã phải đích thân chi trả đầy đủ tiền lãi suất cho khoảng 1.000 khách hàng và trả được khoảng 2 triệu USD tiền lãi cho khách hàng trong 3 ngày liên tục. Đồng thời Ponzi cũng đưa ra những thông báo trấn an rằng công ty vừa gặp sự cố về tổ chức nên không kịp trả tiền lãi cho khách hàng.

Các động thái này của Ponzi đã thu phục được không ít khách hàng, số người phản đối Ponzi ít đi, y lại được tung hô ở một số nơi. Thậm chí, Ponzi còn tuyên bố rằng y đang làm thủ tục mở thêm Công ty Charles Ponzi để đầu tư vào một số ngành công nghiệp trên khắp thế giới. Tiền bạc lại tiếp tục được đổ vào công ty của Ponzi, thậm chí nhiều khách hàng của Ponzi sau khi nhận được đủ tiền lãi lại nộp tiếp số tiền vừa nhận được để đầu tư cho kế hoạch của Ponzi.

Tình trạng bình yên này không kéo dài bởi khách hàng đến đòi nợ mỗi ngày một đông hơn, Ponzi đã phải thuê James McMaster, một nhân viên quan hệ công chúng rất giỏi để trấn an khách hàng trước con bão khủng khiếp này.

ponzi-scheme-là-gì

Thế nhưng, sau khi nghiên cứu về tình hình kinh doanh, tài chính của công ty giao dịch chứng khoán, McMaster đã quay lưng lại với Ponzi, tuyên bố trên tờ Boston Post rằng Ponzi là một “nhà tài chính ngu dốt” và cung cấp cho tờ này toàn bộ thông tin nội bộ về kế hoạch Ponzi. Sau này đã có tin rằng tờ Boston Post đã phải trả 5.000 USD cho McMaster để đổi lấy những thông tin trên.

Ngày 2.8.1920, tờ Boston Post đã giật tít lớn trên trang nhất về tình trạng đang đứng trên bờ vực sụp đổ của công ty giao dịch chứng khoán. Ngày 10.8, cảnh sát liên bang đã đột kích khám xét văn phòng của công ty nhưng chỉ phát hiện được một số lượng nhỏ phiếu IRC tại đây. Các khách hàng có mặt tại công ty của Ponzi lúc đó đã xô xát với cảnh sát. Họ không muốn thấy con nợ của họ được vào nhà tù để thoát nợ.

Ngày 13.8.1920, Charles Ponzi bị bắt với cáo buộc đã phạm phải 86 tội danh về lừa đảo.

Theo các nguồn tin công khai, có tới 40.000 người đã đầu tư khoảng 15 triệu USD cho “kế hoạch Ponzi”.

Ngân hàng Hanover Trust cũng bị đóng cửa ngay sau đó. Sau khi Ponzi bị bắt, người ta mới hiểu được phương thức lừa đảo hết sức tinh vi nhưng lại xuất phát từ một nguyên lý vô cùng đơn giản của y theo kiểu “lấy của Rob để trả cho Paul“.

Theo lời Ponzi, chẳng có mấy ai lại không lóa mắt với đồng tiền trước mắt mình. Do vậy, khách hàng, “nạn nhân” thứ hai sẽ bị mờ mắt khi họ trông thấy số tiền lãi lớn mà người thứ nhất đã nhận được một cách quá dễ dàng mà không thể biết rằng đây chính là tiền của chính họ, rồi kế tiếp là những người thứ ba, thứ tư… Phương thức lừa đảo này đã hoành hành khắp thế giới từ thời Ponzi đến nay.

 3. Cách thức hoạt động của Ponzi scheme

ponzi-scheme-là-gì

Một Ponzi Scheme thường sẽ hoạt động theo cách như sau:

  • Sẽ có một thành viên khởi xướng đầu tiên đứng ra quảng cáo về cơ hội đầu tư trong đó người tham gia phải đóng góp $1000. Người này được hứa hẹn sẽ nhận được lại toàn bộ khoản đầu tư ban đầu kèm theo đó là 10% lợi nhuận sau một chu kỳ đầu tư nhất định (90 ngày chẳng hạn).
  • Giả sử nhà đầu tư này kêu gọi được thêm 2 nhà đầu tư nữa tham gia trước khi thời hạn 90 ngày kết thúc. Khi đó người khởi xướng sẽ trích $1100 từ khoản $2000 thu được từ người thứ 2 và thứ 3 để trả lại cho người thứ nhất. Khi đó, nhà đầu tư thứ nhất sẽ bị hấp dẫn và nhiều khả năng tái đầu tư tiếp với khoản $1000 ban đầu.
  • Bằng cách lấy tiền từ những nhà đầu tư mới, kẻ lừa đảo sẽ có đủ khả năng tài chính để chi trả cho những nhà đầu tư đến sớm và thuyết phục họ tái đầu tư kèm theo việc kêu gọi theo nhiều người khác tham gia.
  • Khi hệ thống đã phát triển, người khởi xướng bắt buộc phải tìm kiếm thêm các nhà đầu tư mới gia nhập mô hình để có thể duy trì được khả năng trả lãi đã hứa.
  • Cuối cùng khi hệ thống đạt tới mức không thể duy trì được nữa, người khởi xướng hoặc sẽ bị bắt hoặc sẽ biến mất cùng với số tiền thu được từ các nhà đầu tư.

4. 5 dấu hiệu nhận biết mô hình Ponzi scheme

ponzi-scheme-là-gì

Mô hình Ponzi scheme đã tồn tại gần 100 năm, và mỗi năm tại nhiều nơi trên thế giới, không ít nhà đầu tư đã trở thành nạn nhân của mô hình này. Đánh vào tâm lý của hầu hết các nhà đầu tư tại Việt Nam. Không những thế Ponzi scheme càng ngày càng biến tướng thành các hình thức tinh vi và thủ đoạn hơn. May thay, dù có thiên biến vạn hóa đến đâu, thì Ponzi scheme vẫn có những đặc điểm nhất định như:

  • Cam kết trả lãi suất cao, không có rủi ro hoặc rủi ro rất thấp. Không có một cơ hội đầu tư nào lãi suất cao mà rủi ro lại thấp, nhưng chính vì lòng tham mà rất nhiều người tin vào điều này.
  • Sản phẩm, dịch vụ hoặc dự án mơ hồ, không rõ thông tin hoặc được giải thích một cách rất phức tạp.
  • Hợp đồng chủ yếu nêu ra các khoản lợi tức cao, không đề cập nhiều đến rủi ro và thường có các điều khoản gây khó khăn trong việc rút tiền khỏi hệ thống.
  • Những người trực tiếp đi kêu gọi người khác thường đánh bóng tên tuổi hệ thống và những kẻ cầm đầu một cách quá mức, họ giống như những con rối đang làm việc không biết mệt mỏi. Tuy nhiên họ có cách nói chuyện rất thuyết phục, dễ khiến người khác tin tưởng.
  • Tổ chức, công ty hay người cầm đầu có lai lịch không rõ ràng, không được đăng ký kinh doanh hợp pháp, khó có thể tìm kiếm được hồ sơ liên quan đến các tổ chức này.

5. Cách để phòng tránh cạm bẫy Ponzi scheme

ponzi-scheme-là-gì

  • Luôn đặt ra nghi vấn. Bất cứ cơ hội đầu tư nào hứa hẹn lợi nhuận ở mức cao và chóng gọn với khoản đầu tư ban đầu không lớn đều có dấu hiệu không trung thực. Điều này đặc biệt đúng với những vấn đề ít phổ thông hoặc khó nắm bắt. Cơ hội không thể tin nổi, thường là không thể tin được thật!
  • Cẩn trọng trước các cơ hội trên trời rơi xuống. Luôn thận trọng đặc biệt trước những lời mời trời ơi đất hỡi vào các cơ hội đầu tư dài hạn.
  • Phải điều tra thật kỹ người bán. Thực thế đứng ra quảng bá cơ hội đầu tư cần phải được tìm hiểu thật kỹ lưỡng. Một cố vấn tài chính danh tiếng, một broker, hay công ty môi giới chứng khoán sẽ được đăng ký và quản lý tại các tổ chức hợp pháp.
  • Không dựa vào niềm tin, dựa vào xác thực. Các khoản đầu tư hợp pháp cần được đăng ký một cách hợp pháp. Việc đầu tiên cần phải thực hiện là yêu cầu các thông tin đăng ký kinh doanh. Nếu cơ hội đầu tư này không có đăng ký thì cần có lời giải thích và bằng chứng hợp lí cho việc đó.
  • Hiểu rõ bản chất khoản đầu tư. Không bao giờ đầu tư vào những gì trader không nắm rõ. Phải tận dụng hết các tài nguyên có thể và thận trọng với các khoản đầu tư “bí mật”.
  • Tố cáo. Khi phát hiện có người bị dụ dỗ tham gia mô hình Ponzi scheme, cần báo ngay cho các cơ quan có thẩm quyền nhằm bảo vệ nhà đầu tư trước hình thức lừa đảo này.

Nguồn tham khảo: Investopia, TheBalance

Tổng hợp theo vnrebates

Risk Disclaimer: Bài viết thể hiện quan điểm và góc nhìn của cá nhân tác giả, chỉ có giá trị tham khảo về mặt thông tin, kiến thức và không có giá trị pháp lý về khuyến nghị đầu tư hay thay thế cho việc tư vấn tài chính nào tương đương. Bài viết không đảm bảo bất kỳ khoản lợi nhuận nào hay giảm thiểu rủi ro đầu tư nào cho chính độc giả. VnRebates không chịu trách nhiệm hay liên quan đến khoản đầu tư của độc giả khi sử dụng thông tin từ bài viết này. Bản quyền thuộc về đóng góp của tác giả.