Tâm lý giao dịch quyết định đến mọi sự thành bại của bất kỳ Trader nào. Do đó, nằm vững chiến lược quản lý tâm lý là điều tối quan trọng. Vậy tâm lý giao dịch là gì? Hãy tìm hiểu qua bài viết sau đây nhé.
Kiểm soát tâm lý như một kỹ năng cần thiết trong mọi hoạt động đời sống. Hãy tưởng tượng xem, anh em là một vận động viên điền kinh, thì các cảm xúc tiêu cực như hưng phấn, lo lắng, bồn chồn, thất vọng,…đều phải được quản lý một cách khoa học. Chắc hẳn anh em chúng ta đều phải quản lý cảm xúc hằng ngày đúng không nào?
Tương tự như thế, trên thị trường Forex – một thị trường giao dịch đầy khắc nghiệt, thì quản lý cảm xúc như là điều tối quan trọng mà bất kỳ Trader từ gà mờ đến chuyên nghiệp đều phải thuần thục.
Để có thể hiểu rõ được cách mà một Trader thành công kiểm soát tâm lý giao dịch thế nào, hãy cùng tìm hiểu bài viết chia sẻ 7 bước đơn giản sau, sẽ giúp tất cả anh em dễ dàng tìm kiếm lợi nhuận trên thị trường Forex này.
Xem thêm: Giao dịch forex ở đâu? Top 10 sàn forex uy tín nhất thế giới
Tâm lý giao dịch trader là gì?
Tâm lý giao dịch (Trading Psychology) là một thuật ngữ chuyên môn chỉ tất cả cảm xúc, cảm giác và hành vi liên quan của một Trader khi thực hiện giao dịch trên thị trường. Cảm xúc thúc đẩy quyết định của Trader từ đó đưa tới lợi nhuận hoặc rủi ro trong giao dịch.
Thông thường, tâm lý giao dịch gồm cảm xúc tích cực hoặc cảm xúc tiêu cực. Nhưng thông thường các Trader thường dễ gặp cảm xúc tiêu cực hơn là tích cực. Hai thái cực cảm xúc cần chú ý đó là tham lam và sợ hãi.
Chúng chi phối việc “gồng lãi” và “gồng lỗ” và tạo nên các sai lầm như gia tăng đòn bẩy, mua bất chấp, bán hoảng loạn,…và đưa ra những hành động phi lý trí khác. Rất khó để chính bản thân anh em mình có thể loại bỏ hoặc chế ngự cảm xúc này, trừ khi có phương pháp kiểm soát cụ thể.
Hãy xem xét hai cảm xúc thường gặp trong giao dịch:
- Lòng tham: Đây là cảm xúc khiến một nhà giao dịch mở một vị thế quá lâu để cố gắng chắt chiu từng xu cuối cùng từ nó. Lòng tham thúc đẩy nhà giao dịch liên tục mở các vị thế rủi ro và đầu cơ. Thông thương, cảm xúc này xuất hiện phổ biến nhất vào pha tăng giá của thị trường khi đầu cơ diễn ra rầm rộ.
- Sợ hãi: Đây là cảm xúc ngược lại, đây là lý do mọi người hoảng loạn bán sớm cắt lỗ và chịu rủi ro. Nỗi sợ hãi này là phổ biến hơn trong thị trường gấu, khiến một số nhà giao dịch thoát ra sớm một cách phi lý trí.
Xem thêm: 4 cảm xúc sẽ giết chết tài khoản giao dịch của bạn
Tâm lý giao dịch quyết định đến sự thành bại của một Trader
Kiểm soát tâm lý giao dịch quan trọng như thế nào?
Là một nhà giao dịch, việc hiểu rõ cảm xúc và suy nghĩ của mình là điều vô cùng quan trọng. Hãy tưởng tượng nếu anh em mất $1 hay $ 50…thì chuyện đó chẳng nhằm nhò gì, tuy nhiên khi chúng ta mất hàng ngàn đô la thì có lẽ cảm xúc của anh em ngay bây giờ đang rất khác.
Hoảng sợ, tham lam, lo lắng hay hưng phấn,…là tử huyệt vô hình khiến chúng ta hành xử phi lý trí. Khi nắm bắt được tử huyệt cảm xúc sẽ giúp ta có được tiền bạc, sức khỏe và cả thành công trong đầu tư.
Ông Mark Douglas – Chuyên gia hàng đầu về tâm lý giao dịch & Tác giả quyển sách nổi tiếng “Trading in the Zone”, từng phát biểu rằng:
“If your goal is to trade like a professional and be a consistent winner, then you must start from the premise that the solutions are in your mind and not in the market.” – Mark Douglas
(Tạm dịch: Nếu bạn muốn giao dịch như một chuyên gia và luôn thắng trong mọi giao dịch, thì bạn phải bắt đầu từ tiền đề giải pháp nằm trong tâm trí bạn chứ không phải trên thị trường”)
Câu nói nổi tiếng của tỷ phú phố Wall – Mark Douglas
Câu nói được trích ra từ quyển sách “Trading in the Zone” của ông. Dù xuất bản đã hơn hai thập kỷ, nhưng quyển sách được đánh giá như một tuyệt tác trong đầu tư ngày nay.
Khi anh em bắt đầu thực hiện một giao dịch, thường tập trung toàn bộ sự chú ý vào thị trường. Nói một cách đơn giản, khi thị trường đi lên thì chúng ta vui và khi đi xuống thì chúng ta buồn. Đúng không nào? Tuy nhiên, vấn đề quan trọng không nằm ở ngài thị trường mà chính tâm lý của bản thân chúng ta.
Một nhà giao dịch thành công, họ luôn có cách quản lý cảm xúc của mình hiệu quả, ngay cả khi đám đông hoảng loạn hay hương phấn. Đưa ra các quyết định đúng đắn sẽ giúp anh em loại bỏ cảm xúc tiêu cực khỏi sự lệch chuẩn, sai hướng và phi lý trí… càng sớm càng tốt và sẽ giúp anh em dễ dàng thành công hơn.
Các tâm lý giao dịch thường gặp ở các Trader
8 khung bậc cảm xúc trong đầu tư
Tỷ phú Warren Buffett với phương pháp đầu tư giá trị từng phát biểu rằng: “Hãy tham lam khi người khác sợ hãi, và hãy sợ hãi khi người khác tham lam”.
Câu nói cho bất kỳ ai giao dịch trên thị trường đều phải nằm lòng. Một khi anh em đầu tư, thì tâm lý giao dịch đóng vai trò tối quan trọng.
Tuy nhiên, trên thực tế không phải bất kỳ Trader nào cũng hiểu rõ, áp dụng và kiểm soát tâm lý dễ dàng.
Sau đây, VnRebates chia sẻ chuỗi cung bậc cảm xúc mà Trader cần biết sau đây nhé:
Chuỗi cung bậc cảm xúc trong giao dịch
Khung bậc cảm xúc theo dạng hình sin gồm 8 cảm xúc khác nhau, gồm:
- Tâm lý lạc quan: Khi bước vào đầu tư, tâm lý lạc quan là bậc cảm xúc đầu tiên của bất kỳ ai. Với một triển vọng tích cực được vẽ nên thì chúng ta có xu hướng phấn chấn, dễ dàng ra quyết định giao dịch. Tâm lý này thường xuất hiện khi thị trường đi vào xu hướng Uptrend.
- Niềm tin: Bên cạnh lạc quan, yếu tố niềm tin của các nhà đầu tư luôn được thể hiện rõ khi thị trường Uptrend. Chẳng hạn, khi anh em nảy ra một vài ý tưởng về việc mua cổ phiếu và từ đó tạo rót vốn liên tục để kỳ vọng vào mức sinh lãi cao hơn.
- Hưng phấn: Hưng phấn chính là khung bậc cảm xúc ở mức rủi ro cao nhất trên thị trường. Khi chúng ta đang ở trạng thái hưng phấn thì mọi quyết định đầu tư được xem như phi lý trí. Khi đó, chúng ta nhồi lệnh, mua đuổi và mua bất chấp một cách dễ dàng, nhanh chóng.
Chính vì cảm xúc quá đỗi hưng phấn ấy, nhiều người đang quên đi rủi ro mà họ đang sắp gặp phải. Họ tin rằng mọi giao dịch trên thị trường đều dễ dàng sinh lợi nhuận. Từ đó, tạo thành làn sóng tăng mạnh trên thị trường, nhà nhà người người đổ xô rót tiền vào thị trường tài chính, chứng khoán, Forex, tiền ảo.
- Lo lắng: Xảy ra khi nhà đầu tư bắt đầu ngờ vực về số tài sả mình đang nắm khi cảm thấy nguy cơ thua lỗ đang đến gần. Nhưng thực tế cho thấy, sau hưng phấn, cảm xúc lo lắng thường bị các nhà đầu tư phớt lờ đi, chỉ vì đơn giản “Thế nào cũng tăng lại mà!”. Khi đó, dấu hiệu thị trường đảo chiều vẫn chưa thực sự rõ nét và nhà đầu tư rất hiếm khi bán cổ phiếu trong giai đoạn này.
- Sợ hãi: Khi thị trường càng trở nên biến động phức tạp, khó lường trước được, các nhà đầu tư bắt đầu với tâm lý e dè, sợ hãi đặt lệnh và bắt đầu suy nghĩ kỹ lưỡng hơn. Họ bắt đầu nghĩ rằng, những cổ phiếu, tiền ảo hay cặp đồng tiền đó không thể tăng trở lại nữa. Khi đó, thị trường có dấu hiệu Downtrend rõ rệt và bắt đầu hiện tượng bán xuất hiện.
- Tuyệt vọng: Khi lâm vào sợ hãi, các nhà đầu tư dần chuyển sang cảm xúc tuyệt vọng. Nhường như không còn cách nào để hành động với số tài sản mà họ đang nắm giữ. Thua lỗ triền miên, nợ vay chồng chất, tâm lý bất ổn,…và mọi thứ đi theo chiều hướng đi xuống và họ bắt đầu hành động một cách thiếu suy nghĩ.
Đây có thể nói chính là biểu hiện cuối cùng và đáng sợ nhất trong đầu tư. Khi tuyệt vọng, thị trường bắt đầu bán tháo và xu hướng Downtrend càng rõ rệt với hàng loạt cú lao dốc không ngừng. Nhà đầu tư không còn bất kỳ với hy vọng với việc có thể hòa vốn.
- Hoảng loạn: Đến lúc khi cạn kiệt suy nghĩ, các nhà đầu tư chuyển sang bán tháo, bán lỗ bằng mọi giá. Tuy nhiên, đến với cảm xúc này thì có lẻ nhà đầu tư cũng đã mất mát quá nhiều với hàng loạt quyết định trước đó.
- Tức giận: Sau khi trải qua các giai đoạn, hoảng loạn và tuyệt vọng thì tiếp đến nhà đầu sẽ dễ bị kích động và nóng giận. Họ thua lỗ, và liên tục đổ lỗi cho thị trường chứng khoán, cho sàn môi giới, cho khả năng lãnh đạo của cơ quan cấp cao. Từ đây một loạt các Trader rời khỏi thị trường.
Xem thêm: Tham lam, sợ hãi, lý trí, cảm xúc… Bạn có hiểu về tâm lý giao dịch Forex?
Nguyên nhân dẫn đến các vấn đề tâm lý trong giao dịch
- Ảnh hưởng từ đám đông: tâm lý đám đông dùng để chỉ nhà đầu tư hành không hành động theo lý trí của mình mà dựa vào đám đông để thực hiện mua bán, chẳng hạn người khác mua vào thì mình cũng mua vào và ngược lại.
Chính hiệu ứng này sẽ dẫn đến tình trạng nhà đầu tư quá hưng phấn hoặc quá sợ hãi. Gây tình trạng bong bóng, hoảng loạn bán tháo trên thị trường. Đặc biệt, khi thị trường tiêu cực, hiệu ứng dây chuyền (Hiệu ứng Domino) tạo ra một chuỗi giảm sâu liên tục gây thiệt hại rất lớn cho các nhà đầu tư.
- Thiếu hiểu biết: Hiện nay, trên báo đài phản ánh rất nhiều về tính trạng các nhà đầu tư rất dễ bị dẫn dụ bởi lời chào mời của các Broker lừa đảo dẫn đến tiền mất, tật mạng. Như Paul Clitheroe từng nói: “Đầu tư vào chính bản thân mình.
Kiến thức và kinh nghiệm là động cơ cho sự giàu có”. Do đó, trên thị trường Forex, việc thu nạp kiến thức thông tin giúp chúng ta có nền tảng vững chắc trong giao dịch luôn luôn là điều kiện tiên quyết cho bất kỳ Trader nào.
- Hiệu ứng FOMO (Fear of Missing Out): sự lo sợ bỏ lỡ khi mua cổ phiếu, tiền ảo dẫn đến tình trạng ồ ạt mua theo một cách mù quáng. Tuy nhiên, kết quả nhận được chỉ là thua lỗ và thua lỗ. Đây là điều hoàn toàn dễ hiểu khi cảm xúc đã chi phối toán bộ hành động và họ cũng chẳng còn đủ tỉnh táo để kịp phản ứng với thị trường khắc nghiệt này.
- Quá tự tin hoặc tự ti: Tự tin tạo nên sự chủ quan và tự ti tạo nên tính dè dặt trong đầu tư. Nhiều người muốn chứng tỏ bản thân của họ chẳng kém cạnh ai và liên tục mua bán, nhồi lệnh, không tuân thủ nguyên tắc và kết qua họ phải chịu thua lỗ. Khác, nhà đầu tư tự ti khi họ không đủ tự tin để bám sát vào chiến lược và kế hoạch giao dịch đã đề ra.
7 bước kiểm soát tâm lý giao dịch của Trader giúp đầu tư thành công
Bước 1: Thiết lập nguyên tắc giao dịch
Với bản thân của mỗi Trader, việc xây dựng nguyên tắc và bắt buộc bản thân phải giữ kỷ luật theo từng giai đoạn trong nguyên tắc đó là vô cùng thiết yếu để mang lại hiệu quả giao dịch cao nhất. Với những ai đi với thị trường đủ lâu, thì nghiễm nhiên anh em sẽ nhận ra rằng nguyên tắc và kỷ luật luôn luôn phải có nếu muốn tồn tại trên thị trường này. Để thiết lập nguyên tắc, anh em phải:
- Xác định phương pháp giao dịch: Để bắt đầu anh em mình cần xác định và thiết lập phương pháp giao dịch của chính bản thân chúng ta, chẳng hạn: phân tích gì? tín hiệu ra sao? vào lệnh thế nào? chốt lỗ ra sao? chốt lời điểm nào? chốt lệnh trong ngày hay qua đêm? Từ đó, tạo nên phương pháp của riêng cho anh em để tận dụng một cách hiệu quả nhất.
Ví dụ: chúng ta giao dịch theo phương pháp Price Action và đặt nguyên tắc chốt lời 5%- 10%, và chốt lỗ 7%.
- Tuân thủ nguyên tắc đã đặt ra: Anh em cần lập ra hàng loạt những nguyên tắc chung khi giao dịch. Mỗi người chúng ta luôn có những thói quen, tính cách và cách thức giao dịch khác nhau, do đó hãy tuân thủ đúng nguyên tắc của bản thân để đạt được hiệu quả nhất nhé.
Bước 2: Tích lũy kiến thực và kinh nghiệm
Bất kỳ ai, ngay cả Trader gà mờ hay Trader lâu năm cũng chưa chắc hoàn toàn có thể nắm bắt được toàn bộ sự biến động khôn lường của thị trường. Cho dù phân tích kỹ thuật hay cơ bản và cập nhật tin tức thị trường đôi phần sẽ giúp ích cho các nhà đầu tư dự đoán được xu hướng giá cả nhưng hoàn toàn cũng phải dựa vào kinh nghiệm và kiến thức của bản thân để đưa ra quyết định xác đáng nhất.
Bước 3: Ghi chép nhật ký giao dịch
Một quyển nhật ký giao dịch sẽ rất tốt giúp cho Trader thấy chính bản thân của họ tại các mốc thời gian cụ thể. Nhật ký giao dịch này không chỉ đơn thuần một bản tóm tắt mà còn ghi chép lại cảm xúc và hành động cụ thể của anh em chúng ta.
Từ đó, quyển sổ sẽ cung cấp trạng thái của tài khoản, phương pháp, kinh nghiệm và đầy đủ quá trình giao dịch chúng ta tại 1 thời điểm. Nó phản ánh độ hiệu quả đầu tư và từ đó mang lại cơ hội giao dịch hiệu quả hơn trong tương lại. Một số nội dung cần ghi chép như:
- Mật độ giao dịch
- Từng giao dịch thành công như thế nào
- Các tài sản đầu tư nào đang sinh lời tốt hơn
- Ghi chép cảm xúc và hành động cụ thể trong từng giao dịch.
Thường xuyên viết nhật ký giúp anh em hiểu tâm lý bản thân
Bước 4: Đừng theo đuổi sự hoàn hảo, hãy theo đuổi sự tiến bộ
Becky Beaupre Gillespie đã từng nói, “Tốt vừa đủ mới là hoàn hảo”. Khi chúng mình giao dịch, việc đặt mục tiêu 10 – 20% là hoàn toàn hợp lý nhưng đôi khi thị trường biến động việc chốt lãi 7% là quá tốt đối với anh em mình rồi. Khi chúng ta theo đuổi chủ nghĩa hoàn hảo sẽ tạo nên một áp lực ảnh hưởng đến hoạt động đầu tư của các mình.
Do đó, đừng là một nhà đầu tư cứng ngắc, bảo thủ mà hãy luôn nhanh nhạy để có thể kịp thời ứng phó với các biến động khôn lường của thị trường.
Bước 5: Tỉnh táo và kiên định
Thường xuyên đọc thông tin và ngoài ra, chúng ta cần phải chọn lọc nguồn thông tin chính thống hoặc các nhận định chuyên môn cao, dự đoán có căn cứ, có số liệu vững chắc. Đồng thời, hãy luôn giữ cho mình một sự tỉnh táo, sáng suốt trước tất cả những luồng thông tin trái chiều đang cố điều hướng anh em mình, làm anh em dễ rơi vào các hiệu ứng tâm lý như FOMO, tâm lý đám đông,…
Ngoài ra, trong đầu tư, chúng ta hãy luôn kiện định với kế hoạch đã đề ra trước của mình nhé. Việc thay đổi để thích ứng với các diễn biến xấu, chứ đừng bao giờ bỏ cuộc trước kế hoạch của chúng ta nhé.
“Hãy cố gắng kiên trì, chứ đừng cố gắng hoàn hảo”
Bước 6: Đừng “dán mắt” vào màn hình
Thói quen cực xấu của các Trader, đặc biệt đối với các Trader nghiệp dư mới vào thị trường. Khi anh em mới vào thị trường, rất dễ bị tâm lý “nghiện” dẫn đến dán mắt vào màn hình mỗi ngày chỉ để kê lệnh, đặt lệnh. Nhưng điều đó không chỉ ảnh hưởng xấu đến sức khỏe mà còn ảnh hưởng tâm lý.
Thói quen chăm chú nhìn vào màn hình và bị cuốn theo những cây nến xanh đỏ, không làm nâng cao hiệu quả đầu tư của chúng ta mà còn gây ảnh hưởng xấu đến cuộc sống và sức khỏe.
Các anh em nên thường đặt lệnh TP hoặc SL để giúp lệnh được tự động thực hiện và lấy thời gian đó để đọc sách nâng cao kiến thức cho bản thân.
Bước 7: Quản lý vốn thông minh
Nếu anh em thua 2000$ sẽ hoàn toàn khác với cảm giác thua 200$ đúng không nào? Do đó, để chúng ta cần phải quản lý vốn của mình hiệu quả và thông minh nhất có thể, để tránh áp lực thua lỗ ảnh hưởng đến tài khoản của mình.
Ví dụ: một bài học, chúng ta cần lưu ý đó chính là việc cho lệnh liên tục quá lớn, trading với lot quá cao khi còn thiếu kinh nghiệm. Hãy điều chỉnh mức Volume hợp lý và tự đặt giới hạn mức thua lỗ hoàn chỉnh trong phạm vi cho phép, chứ đừng nên chăm chăm vào đặt lệnh thì lúc nào chẳng hay tài khoản sẽ cháy hết.
Quản lý vốn hiệu quả giúp anh em không bị “cháy tài khoản”
4. Kết luận
Để có thể thành công trên con đường sự nghiệp đầu tư, việc quản lý cảm xúc luôn phải được đặt lên hàng đầu. Trader cần hiểu rõ bản thân của mình, kiểm soát tâm lý và đưa ra quyết định giao dịch hợp lý, logic, sẽ giúp anh em mình giao dịch thành công và chiến thắng thị trường một cách dễ dàng. Do đó, hãy tạo tài khoản và bắt đầu giao dịch Demo ngay đi nhé.