“Thiên nga đen” là những sự kiện được cho là không thể xảy ra, nhưng bằng cách tài tình nào đó nó lại xảy ra. Đây là cách nói tóm gọn nhất về lý thuyết “thiên nga đen” của Nassim Nicholas Taleb với hàm ý một xác suất cực nhỏ lại có thể gây ra hậu quả cực lý lớn, đặc biệt là trên thị trường tài chính.
Theo Nassim, “thiên nga đen” là một biến cố tưởng chừng như không thể xảy ra với ba đặc điểm chính: không thể dự đoán, có tác động nặng nề và sau khi nó xảy ra, con người có khuynh hướng dựng lên một lời giải thích để khiến nó trở nên ít ngẫu nhiên hơn, dễ dự đoán hơn so với bản chất thật của nó.
Thành công đáng kinh ngạc của Facebook có thể được coi là một “thiên nga đen”, việc nước Anh rời khỏi Liên minh châu Âu – Brexit cũng là một “thiên nga đen”. Thiên nga đen luôn ẩn hiện trong mọi mặt của cuộc sống với những tác động khó lường, theo cả hướng tiêu cực và tích cực.
#Kiến_thức_phục_vụ_NGHỀ_Trading
1. Lý thuyết thiên nga đen – black swain
Lý thuyết thiên nga đen hoặc lý thuyết về các sự kiện thiên nga đen là một phép ẩn dụ mô tả một sự kiện gây ngạc nhiên, có tác dụng lớn và thường được giải thích một cách không thích hợp để khiến nó ít ngẫu nhiên hơn, dễ dự đoán hơn so với bản chất thật của nó.
Thuật ngữ này dựa trên một câu nói cổ xưa rằng thiên nga đen được cho là không tồn tại – một câu nói đã được giải thích lại để dạy một bài học khác sau khi thiên nga đen được phát hiện trong thiên nhiên.
Lý thuyết thiên nga đen
Lý thuyết được Nassim phát triển lên để giải thích các vấn đề:
- Vai trò không cân xứng của các sự kiện cao cấp, khó dự đoán và hiếm gặp nằm ngoài phạm vi của những kỳ vọng thông thường trong lịch sử, khoa học, tài chính và công nghệ.
- Tính không thể tính toán xác suất của các sự kiện hiếm có do hậu quả sử dụng các phương pháp khoa học (do bản chất của xác suất nhỏ).
- Những thành kiến tâm lý khiến người ta không thấy được, cả cá nhân và tập thể, những gì không chắc chắn (tình trạng bất định) và vai trò to lớn của một sự kiện hiếm hoi trong các vấn đề lịch sử.
Dựa trên tiêu chí của Nassim thì để xác định một sự kiện thiên nga đen thì cần xem xét đến các yếu tố:
- Sự kiện này là một sự bất ngờ (đối với người quan sát).
- Sự kiện này có ảnh hưởng lớn.
- Sau trường hợp đầu tiên được ghi lại của sự kiện, nó được giải thích như thể nó có thể được dự kiến trước; nghĩa là, dữ liệu liên quan đã có sẵn nhưng không được tính trong các chương trình giảm thiểu rủi ro. Hay nói cách khác, sự kiện được giải thích bằng cách hợp lý hoá xác suất xảy ra sự kiện này.
2. Những lần thiên nga đen tấn công nền kinh tế và tài chính
2.1. Bong bóng dot-com
Bong bóng dot-com năm 2001 là thiên nga đen xảy ra vào đầu thế kỉ XXI khiến nền kinh tế Mỹ và thế giới ảnh hưởng nặng nề. Giai đoạn này, hệ thống Internet bắt đầu phát triển, các cổ phiếu thuộc các công ty lĩnh vực công nghệ được đầu cơ mạnh.
Một loạt công ty trong lĩnh vực này IPO và có cổ phiếu tăng cao. Các quỹ đầu tư mạo hiểm cũng rót vốn vào một loạt các công ty công nghệ với mức định giá cao. Giá cổ phiếu ban đầu tăng mạnh khiến các chỉ số thị trường chứng khoán lên cao trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, việc tăng quá mức và thị trường bong bóng diễn ra và sụp đổ, thị trường chứng khoán lao dốc kéo theo suy thoái kinh tế đầu những năm 2000.
Sự kiện bong bóng dot-com
Năm 2008, khủng hoảng tài chính toàn cầu diễn ra bắt nguồn từ sự sụp đổ của thị trường bất động sản tại Mỹ. Việc vỡ bong bóng nhà ở dẫn tới các khoản vay cho việc mua nhà với các tổ chức tài chính không có khả năng chi trả. Hậu quả là một loạt tổ chức tài chính lớn gặp khó khăn thậm chí phá sản (như Lehman Brothers).
Thị trường chứng khoán Mỹ sụp đổ khéo theo hệ lụy đến với các thị trường khác trên thế giới. Chỉ số bình quân công nghiệp Dow Jones từng đóng cửa mức thấp nhất kể từ tháng 4/1997 vào ngày 9/3/2009. Chỉ số này đã giảm 20% trong vòng 6 tuần lễ.
Xem thêm: Dow Jones là gì? Dow Jones thì liên quan gì đến Forex trading?
Thị trường chứng khoán châu Âu cũng xảy ra tình trạng tương tự, tại châu Á, thị trường Nhật Bản mặc dù trong giai đoạn ổn định cũng ghi nhận chỉ số Nikkei xuống mức thấp nhất lịch sử vào tháng 10/2008. Riêng tại Việt Nam, chỉ số VN-Index đã giảm tới 70% trong quý 1/2008, thuộc diện giảm mạnh nhất trên thế giới.
2.2. Lạm phát tại Zimbabwe
Năm 2008 cũng chứng kiến hiện tượng thiên nga đen xảy ra tại Zimbabwe khi đạt mức lạm phát cao kỉ lục từ trước tới nay với 79,6 tỷ phẩn trăm gây ảnh hưởng trầm trọng đến kinh tế quốc gia châu Phi này.
“tỷ phú chết đói” mỉa mai sự mất giá của đồng tiền Zimbabwe
Zimbabwe bắt đầu bước vào kỷ nguyên siêu lạm phát vào tháng 3 năm 2007. Lạm phát chỉ chấm dứt khi quốc gia châu Phi từ bỏ đồng nội tệ của mình vào năm 2009. Cuộc khủng hoảng lạm phát của Zimbabwe cho đến nay là cuộc lạm phát tồi tệ thứ hai trong lịch sử, sau cuộc khủng hoảng siêu lạm phát ở Hungary năm 1946.
Xem thêm: Lạm phát là gì? Nhà đầu tư nên rót tiền vào đâu trong thời kỳ lạm phát?
Với giá cả tăng gấp đôi sau mỗi 15,6 giờ. Biểu hiện rõ nhất là việc Ngân hàng Trung ương liên tục phát hành giấy bạc mệnh giá rất cao, tháng 1 năm 2008 phát hành giấy bạc mệnh giá 20 triệu đô la, đến 21 tháng 7 năm 2008 phát hành giấy bạc mệnh giá 100 tỷ đô la.
2.3. Sự kiện Ngân hàng trung ương Thuỵ Sĩ không can thiệp tỉ giá của CHF và EUR năm 2015
Có một số ví dụ gần đây về sự kiện Thiên nga đen đã ảnh hưởng đến thị trường chứng khoán. Gần đây nhất là Ngân hàng trung ương Thụy Sĩ quyết định không can thiệp tỷ giá của Franc so với Euro vào tháng 1/2015.
Thị trường tài chính và chứng khoán đã hoàn toàn mất cảnh giác. Các ngân hàng lớn như Citigroup và Deutsche Bank đã phải chịu khoản lỗ khoảng 150 triệu đô la vì Franc Thụy Sỹ đã dao động rất mạnh lên tới 30% so với đồng Euro. Thị trường như trở nên hỗn loạn. Vàng đã tăng hơn 45 đô la trong một ngày. Sự kiện Thiên nga đen của SNB có hậu quả nghiêm trọng này chỉ là một ví dụ trong rất nhiều ví dụ từ năm 2000.
2.4. Sự kiện Brexit
Brexit – sự kiện thiên nga đen điển hình
Ảnh hưởng rõ ràng nhất của Brexit là đồng bảng đã trải qua một phiên giảm giá nhiều nhất trong vòng 30 năm. Sau đó đã có thêm hai lần giảm giá đáng kể khác, và duy trì đà giảm trong năm 2017, 2019. Hậu quả là đưa giá trị của đồng bảng Anh xuống mức đáy mới so với EUR và USD vào tháng 8 năm 2021.
Xem thêm: Brexit là gì? Thỏa thuận Brexit đã tác động thế nào tới đồng bảng Anh?
#Thực_chiến_NGHỀ_Trading
3. Cách đối phó và phòng hộ trước các sự kiện thiên nga đen
Bản chất sự kiện thiên nga đen là một biến cố có xác suất không thể lường trước được cho nên các biện pháp phòng ngừa thường ít hiệu quả. Bên cạnh đó, tác động lây lan tâm lý sau khi hiện tượng Thiên nga đen xảy ra khiến cho sự kiện càng gây ảnh hưởng mạnh hơn, tạo ra hiệu ứng đỗ vỡ domino sáng các lĩnh vực khác.
Đối với vị trí là một một trader trên thị trường tài chính, thì điều anh em cần phải nhớ đó là luôn phải thận trọng và cảnh giác với Thiên nga đen, luôn trong tâm lý “bảo vệ nguồn vốn của tài khoản là trên hết” Vì vậy anh em đừng nên đặt quá nhiều niềm tin vào những gì đã xảy ra trong quá khứ để kì vọng tương lai. Hãy luôn nghĩ đến rủi ro trước khi tính đến lợi nhuận khi giao dịch trên thị trường.
Anh em nên đảm bảo 3 yếu tố cơ bản sau để phòng hộ các rủi ro từ sự kiện thiên nga đen trên thị trường:
3.1. Quản lý rủi ro
Hay nhớ rằng stop loss là bảo hiểm của anh em trên thị trường. Và luôn đặt dừng lỗ trong mọi giao dịch. Anh em đừng nên đặt trứng vào một giỏ (không nên all in không tất tay). Hãy giao dịch nhiều vị trí nhỏ, và không bao giờ chấp nhận những giao dịch mà rủi ro bằng hoặc lớn hơn lợi nhuận.
3.2. Đảm bảo các thông tin sự kiện kịp thời
Các nền tảng giao dịch Forex luôn có những hỗ trợ và hệ thống cập nhật tin tức kịp thời. Đặt nhắc báo cho lịch kinh tế và theo dõi các sự kiện vĩ mô là điều không bao giờ thừa trên thị trường giao dịch ngoại hối đầy biến động. Việc này để chắc chắc rằng anh em đang nắm bắt được những sự kiện quan trọng – có nguy cơ tiềm năng trở thành thiên nga đen.
3.3. Thận trọng trong đầu tư
Khi gặp các sự kiện bất lợi, anh em hãy bình tĩnh để suy nghĩ và đưa ra được các quyết định sáng suốt. Chấp nhận cắt lỗ trước stop loss nếu thấy cần thiết và tinh chỉnh danh mục đầu tư của mình. Tìm hiểu các chiến lược giao dịch phòng hộ như Hedge chẳng hạn để đề phòng rủi ro cho tài khoản. Ngoài ra hãy đảm bảo anh em luôn có một dòng tiền từ mảng đầu tư khác để hạn chế rủi ro.
3 yếu tố phòng hộ trước sự kiện thiên nga đen ở trên sẽ giúp anh em không phải chịu những rủi ro bất ngờ không thể lường trước được. Kể cả với các trader kinh nghiệm và các ngân hàng lớn cũng đã phải chịu cái kết cay đắng khi không xem trọng những biến động mang tính chất thiên nga đen. Ví dụ như sự kiện “18 phút kinh hoàng làm chao đảo thị trường Nickel ngày 08/03/2022”
Đợt short squeeze nhằm vào nhà tài phiệt Trung Quốc Xiang Guangda gây ra 18 phút điên cuồng khiến giao dịch niken bị “đóng băng” vô thời hạn: Trader và các ngân hàng lớn hỗn loạn vì bị margin call, hàng loạt doanh nghiệp có thể vỡ nợ. Các trader đã chứng kiến sự kinh hãi và bất ngờ khi giá tăng thẳng đứng. Niken đã giao dịch ở mức cao kỷ lục vào lúc 5 giờ 42 sáng với mức tăng 30.000 USD chỉ sau vài phút. Sau 6 giờ sáng, giá niken vượt ngưỡng 100.000 USD/tấn.
Những phút kinh hoàng của trader và các ngân hàng lớn khi thị trường nikel phi mã trong 18 phút
Giá niken tăng 250% trong chưa đầy 24 giờ đã đẩy ngành giao dịch hàng hóa vào trạng thái hỗn loạn, gây ra khoản lỗ hàng tỷ USD cho các trader bán khống và khiến Sàn Giao dịch Kim loại London (LME) ngừng giao dịch lần đầu tiên sau 3 thập kỷ.
Các ngân hàng và nhà môi giới như JPMorgan, BNP Paribas và Standard Chartered, rơi vào “thế khó”. Họ đã buộc phải “cover” các giao dịch bằng cách đặt vị thế bán khống của riêng mình trên LME. Giờ đây, họ phải thanh toán các khoản ký quỹ lớn trên sàn nhưng lại không nhận được tiền ký quỹ từ khách hàng. Một số sau đó đã vội vàng mua lại các hợp đồng niken và càng đẩy giá kim loại này tăng cao.
Thiên nga đen tấn công thị trường Nickel, khiến sàn LME hỗn loạn – các trader chỉ còn cách “hét lệnh” trực tiếp trên sàn.hoặc chết lặng vì chẳng biết phải làm gì tiếp theo.
LME sau đó đã đưa ra quyết định gần như chưa từng có tiền lệ. Họ đã quyết định hủy toàn bộ các giao dịch diễn ra vào sáng 8/3, trị giá khoảng 3,9 tỷ USD. Hành động này giúp các trader không phải thanh toán các khoản ký quỹ khi giá niken ở mức 80.000 USD và tính ở mức giá đóng cửa hôm trước đó là 48.078 USD. Ngay cả với mức giá trên, khách hàng của LME đã không thể thanh toán khoảng 500 triệu USD tiền ký quỹ gắn với các vị thế bán khống của họ trên sàn giao dịch.
Qua dẫn chứng thực tế này của hàng hoá Nickel, anh em có thể thấy nếu các ngân hàng và trader không phớt lờ thông tin sẽ có một đợt short squeeze nhắm vào công ty Nikel lớn nhất Trung Quốc, nếu họ có sự chuẩn bị và mở các vị thế hedge hoặc ít nhất là đặt stop loss chặt chẽ hơn cho các vị thế bán khống thì họ đã không bị margin call ở mức giá 80.000 USD.
4. Kết luận
Các sự kiện mang tính bất ngờ, không thể tính toán, dự đoán và tác động lớn như “thiên nga đen” trên thị trường là điều hoàn toàn có thể cảy ra bất cứ lúc nào, với bất kì lĩnh vực hay sản phẩm giao dịch nào. Chính vì vậy việc nắm rõ bản chất của các sự kiện và nhận biết thiên nga đen sẽ cung cấp ch anh em tầm nhìn chiến lược tốt hơn khi biến động không mong đượi xảy ra.
Điều cuối cũng, đừng để “mất bò mới lo làm chuồng”, hãy xây dựng cho mình ngay từ bây giờ một tâm lý luôn đề phong và phòng hộ với nguồn vốn của mình trên thị trường giao dịch tài chính. Chấp nhận các khoản lỗ nhỏ và hợp lý để bảo vệ tài khoản. Và đây cũng chính là bảo hiểm tốt nhất cho tài khoản của anh em khi tham gia giao dịch.
VnRebates – Nơi Trading là NGHỀ