Tỷ suất sinh lời trên doanh thu (ROS) là một trong số những tiêu chí quan trọng để đánh giá khả năng sinh lời hay chính là thước đo cho hiệu quả hoạt động cũng như tình hình tài chính của doanh nghiệp. Chỉ số này luôn được giới đầu tư quan tâm vì nó là một trong những cơ sở tham khảo để ra quyết định – lựa chọn cổ phiếu để đầu tư sao cho có tiềm năng lợi nhuận nhất.
Vậy, tỷ suất sinh lời trên doanh thu (ROS) là gì? Giá trị của tỷ suất sinh lời trên doanh thu bao nhiêu là tốt? Việc đánh giá chỉ tiêu này được thực hiện dựa trên những cách thức gì? Tất cả những thắc mắc trên sẽ được giải đáp trong bài viết dưới đây!
Tỷ suất sinh lời trên doanh thu (ROS) là gì? Chỉ số ROS như thế nào là tốt?
1. Tỷ suất sinh lời trên doanh thu (ROS) là gì?
Doanh thu và lợi nhuận chắc chắn là 2 tiêu chí cơ bản nhất mà mọi nhà đầu tư dựa vào để đánh giá tình hình hoạt động của doanh nghiệp. Doanh thu được coi là linh hồn của doanh nghiệp – thể hiện quy mô, thị phần lẫn sức mạnh của doanh nghiệp còn lợi nhuận, kết quả kinh doanh cuối cùng, cũng chính là mục tiêu sống còn của doanh nghiệp sau một thời gian hoạt động nhất định.
Tuy nhiên, nếu chỉ nhìn vào 2 chỉ tiêu riêng lẻ đó, rất khó để xác định được hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Đó là lý do sinh ra tỷ suất sinh lời trên doanh thu.
Tỷ suất sinh lời trên doanh thu (ROS – Return on sales) cho biết doanh nghiệp thu được bao nhiêu đồng lợi nhuận trong một đồng doanh thu thuần mà doanh nghiệp thu được trong 1 kỳ kinh doanh.
Tỷ suất sinh lời trên doanh thu hay chỉ số ROS được tính theo tỷ lệ phần trăm. Ví dụ: ROS = 50% có nghĩa là 2 đồng doanh thu sẽ có 1 đồng lợi nhuận, còn lại là chi phí, hay nói cách khác cứ 1 đồng chi phí bỏ ra sẽ thu được 1 đồng lợi nhuận.
Tỷ suất sinh lời trên doanh thu có ý nghĩa tương tự với Biên lợi nhuận ròng (Net profit margin ratio).
Xem thêm: Chứng khoán là gì? 2 sàn chứng khoán nổi tiếng nhất Việt Nam
2. Công thức tính tỷ suất sinh lời trên doanh thu (ROS)
2.1 Công thức tính ROS
Công thức chung để tính tỷ suất sinh lời trên doanh thu là:
ROS = Lợi nhuận/Doanh thu thuần x 100
Tử số của công thức trên có thể là các khoản mục lợi nhuận khác nhau, được lấy ra từ “Báo cáo kết quả kinh doanh” trong 1 kỳ nhất định (tháng, quý, năm) của doanh nghiệp. Tùy theo mục đích và đối tượng phân tích, “lợi nhuận” ở đây có thể là lợi nhuận gộp, lợi nhuận trước thuế (EBT), lợi nhuận sau thuế hay lợi nhuận ròng (EAT).
Tuy nhiên, thông thường nhất “lợi nhuận sau thuế” được sử dụng phổ biến nhất, khi đó tỷ suất sinh lời trên doanh thu này trở thành tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên doanh thu thuần.
ROS = Lợi nhuận sau thuế/Doanh thu thuần x 100
Trong đó:
Doanh thu thuần (net revenue) = Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ – Giảm trừ doanh thu
2.2 Cách tính tỷ suất sinh lời trên doanh thu theo Báo cáo tài chính (BCTC)
Để nhanh chóng nắm bắt được tỷ suất sinh lời trên doanh thu của doanh nghiệp qua các quý hoặc các năm, bạn có thể sử dụng nguồn dữ liệu có sẵn trên website của các công ty chứng khoán, các trang tài chính như cafef, vietstock,….
Chỉ số ROS của CTCP Tập đoàn nhựa Đông Á (DAG)
Tuy nhiên, bạn hoàn toàn có thể dễ dàng tính được chỉ số này theo báo cáo tài chính được công bố định kỳ hàng quý và hàng năm.
Ví dụ: Tính chỉ số ROS của CTCP Tập đoàn Nhựa Đông Á với mã chứng khoán DAG cho quý 3 năm 2021
Bước 1: Xác định chỉ tiêu Lợi nhuận sau thuế:
Theo báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh quý 3 năm 2021 của DAG, bạn xác định được Lợi nhuận sau thuế là 7.497.528.921 VND.
Bước 2: Xác định chỉ tiêu Doanh thu thuần:
Cũng, theo báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh quý 3 năm 2021 của DAG, bạn xác định được Doanh thu thuần của DAG là 436.451.473.164 VND.
Bước 3: Tính tỷ suất sinh lời trên doanh thu (ROS)
Chỉ cần thay số liệu vào công thức là bạn đã có chỉ số ROS cho DAG quý 3 năm 2021 như sau:
Như vậy, tỷ suất sinh lời trên doanh thu của CTCP Tập đoàn Nhựa Đông Á (DAG) quý 3 năm 2021 là 1.72%.
Xem thêm: Cổ phiếu ESOP là gì? Thực trạng phát hành cổ phiếu ESOP ở Việt Nam
3. Ý nghĩa của tỷ suất sinh lời trên doanh thu (ROS)
Doanh thu thuần luôn luôn là số dương chính vì thế kết ROS âm hay dương sẽ phụ thuộc vào kết quả của lợi nhuận sau thuế. Nhìn chung, có 2 phương án sau:
- Tỷ suất sinh lời trên doanh thu (ROS) âm thì khả năng cao doanh nghiệp đang kinh doanh trong tình trạng thua lỗ. Điều này chứng tỏ các nhà quản lý đang không kiểm soát được chi phí cho hoạt động kinh doanh (chi phí đầu vào, chi phí quản lý doanh nghiệp, bán hàng…). ROS giảm có thể báo hiệu những rắc rối tài chính sắp xảy ra.
- Tỷ suất sinh lời trên doanh thu (ROS) dương là dấu hiệu của doanh nghiệp kinh doanh có lãi. Đặc biệt nếu ROS càng lớn và ổn định qua từng thời kỳ thì càng thể hiện công ty đang hoạt động tốt và bền vững theo thời gian. Nếu ROS tăng dần theo thời gian cho thấy một tín hiệu tốt đó là: cổ phiếu của công ty đó trên sàn chứng khoán có giá trị khả quan.
Như vậy, chỉ số ROS này được sử dụng để đánh giá tỷ suất sinh lời và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nói chung, và cụ thể là đo lường mức độ hiệu quả của một doanh nghiệp trong việc chuyển đổi doanh thu thành lợi nhuận hoạt động. ROS càng cao cho thấy khả năng sinh lợi từ doanh thu càng cao, và ngược lại.
Với doanh thu không đổi, nếu doanh nghiệp quản lý chi phí tốt, tối thiểu hóa được các chi phí phát sinh thì lợi nhuận sẽ cao hơn và nhờ vậy tỷ suất sinh lợi doanh thu ROS cũng được cải thiện. Như vậy, ROS giúp theo dõi hiệu suất tổng thể của doanh nghiệp, và cụ thể là đánh giá việc quản lý chi phí (bán hàng, quản lý doanh nghiệp) tạo ra doanh thu lớn nhất với chi phí tối thiểu nhất.
Tuy nhiên, giá trị của chỉ số ROS còn phụ thuộc rất nhiều vào đặc điểm của từng ngành nghề kinh doanh.
Xem thêm: Cổ phiếu Penny là gì? 5 rủi ro khi đầu tư cổ phiếu Penny.
4. Những cách thức đánh giá tỷ suất sinh lời trên doanh thu (ROS) – Tỷ suất sinh lời trên doanh thu như thế nào là tốt?
Mỗi ngành nghề lĩnh vực có những đặc điểm kinh doanh và cơ cấu vốn khác nhau nên ROS cũng khác nhau. Các ngành dịch vụ thường có ROS lớn hơn các ngành nghề sản xuất, xây dựng, thương mại.
Do đó để biết được tỷ suất sinh lời trên doanh thu (ROS) của doanh nghiệp có đủ tốt hay không, bạn nên so sánh với chính đối thủ trong ngành, cụ thể là so sánh với mức trung bình của ngành.
4.1 Đánh giá ROS khi so sánh với trung bình ngành và đứng độc lập
Nếu chỉ số ROS của doanh nghiệp mà bạn đang chú ý cao hơn mức trung bình của ngành, thì cổ phiếu của doanh nghiệp đó rất có tiềm năng để đầu tư, và ngược lại. Còn nếu đứng độc lập, thì theo nhiều chuyên gia nếu ROS lớn hơn 10% chứng tỏ công ty đó vững mạnh.
Cùng phân tích một ví dụ sau:
Doanh nghiệp A có doanh thu thuần năm 2019 là 100 tỷ VND, lợi nhuận sau thuế 2019 là 20 tỷ VND → ROS = 20 tỷ/100 tỷ = 0,2 hay 20%, tức là trung bình với mỗi đồng doanh thu thuần mà doanh nghiệp kiếm được trong năm 2019 sẽ tạo ra 0,2 đồng lợi nhuận sau thuế.
Giả sử hệ số ROS trung bình ngành năm 2019 là 30%, tức là một doanh nghiệp ở mức trung bình của ngành này trong năm 2019 có khả năng tạo ra 0,3 đồng lợi nhuận sau thuế từ mỗi đồng doanh thu thuần của họ. Hệ số ROS của công ty A thấp hơn mức trung bình ngành, cho thấy công ty đang bị tụt hậu về khả năng sinh lợi trên doanh thu, có khả năng cổ phiếu của công ty A không tiềm năng để đầu tư.
4.2 Đánh giá ROS khi so sánh với dữ liệu ROS trong quá khứ
Trong việc đánh giá tỷ suất sinh lời trên doanh thu của một doanh nghiệp, bạn cũng nên so sánh với chính doanh nghiệp đó trong quá khứ tránh trường hợp chỉ số ROS của doanh nghiệp đi xuống nhưng vẫn tốt hơn so với trung bình ngành.
Có thể thấy chỉ số ROS của DAG vào năm 2020 giảm mạnh, cho thấy doanh nghiệp kinh doanh giảm hiệu quả vào năm 2020 nhưng nếu xem xét 3 – 5 năm thì DAG vẫn đang là doanh nghiệp có ROS khá ổn định.
4.3 Đánh giá ROS theo thời gian hoạt động và chu kỳ hoạt động của doanh nghiệp
Thời gian hoạt động của một doanh nghiệp cũng là một trong những yếu tố cần xem xét khi đánh giá tỷ suất sinh lời trên doanh thu. Một doanh nghiệp tăng trưởng bền vững đồng nghĩa với lợi nhuận thuần của doanh nghiệp đó phải luôn trên đà tăng trưởng và ổn định.
Nhà đầu tư có thể đánh giá chỉ số ROS của doanh nghiệp theo từng quý, từng năm và tốt nhất là nên xem xét trong khoảng thời từ 3 đến 5 năm, thậm chí là 7 năm để xem doanh nghiệp đó có tăng trưởng theo thời gian hay có đang hoạt động ổn định hay không.
Ngoài ra, tỷ suất sinh lời trên doanh thu của doanh nghiệp còn thay đổi phụ thuộc vào chu kỳ hoạt động của doanh nghiệp. Mọi doanh nghiệp đều có chu kỳ kinh doanh như tăng trưởng, mở rộng, suy thoái, phục hồi. Do đó, khi đánh giá chỉ số ROS nhà đầu tư phải xem xét doanh nghiệp đang ở giai đoạn nào.
Ví dụ: Ở giai đoạn tăng trưởng khi doanh nghiệp đang phát triển mạnh mẽ, giá trị chỉ số ROS thường rất lớn. Trong khi đó, ở giai đoạn tăng trưởng chậm lại hay suy thoái của ngành (recession), doanh nghiệp sẽ phải đẩy mạnh đầu tư xây dựng cơ bản, phát triển sản phẩm mới, hoặc giảm giá bán chiếm thị phần, trước khi bước vào chu kì tăng trưởng mới thì tỷ suất sinh lời trên doanh thu của doanh nghiệp lúc đó không thể khả quan được.
4.4 Đánh giá ROS theo chiến lược hoạt động của doanh nghiệp
Đặc thù và chiến lược hoạt động của doanh nghiệp cũng là yếu tố ảnh hưởng đến giá trị của chỉ số ROS. Thông thường, khi thấy ROS âm bạn nghĩ ngay rằng công ty làm ăn thua lỗ và cổ phiếu của công ty không tiềm năng để đầu tư. Nhưng vẫn có nhiều trường hợp ngoại lệ do đặc thù cũng như chiến lược của doanh nghiệp.
Cụ thể, những sàn thương mại điện tử hay những công ty công nghệ với mục tiêu hoạt động là chiếm lĩnh thị trường thì tỷ suất sinh lời trên doanh thu khó thể là dương được.
Ví dụ: Những siêu thị lớn như Metro từng ghi nhận lỗ nhiều năm những vẫn bán lại cho doanh nghiệp nước ngoài với mức giá lên đến 900 triệu USD, hay các sàn thương mại điện tử như TIKI hay app công nghệ Grab cũng ghi nhận nhiều năm lỗ lớn nhưng vẫn được định giá rất cao.
Ngược lại, với những doanh nghiệp hướng tới mục tiêu lợi nhuận thì chủ doanh nghiệp sẽ làm cách để thúc đẩy doanh thu cộng với giảm thiểu chi phí để giá trị ROS cao nhất.
Tỷ suất sinh lời trên doanh thu phụ thuộc vào 2 yếu tố chính là lợi nhuận sau thuế và tổng doanh thu thuần của doanh nghiệp, mà lợi nhuận sau thuế bằng tổng doanh thu thuần trừ đi các khoản chi phí. Do đó, tỷ suất sinh lời trên doanh thu sẽ phụ thuộc vào doanh thu thuần và tổng chi phí.
Xem thêm: Thực hành cách nhận biết cổ phiếu tiềm năng qua 3 bước
5. Phân tích mối quan hệ giữa tỷ suất sinh lời trên doanh thu (ROS), tỷ suất lợi nhuận trên tài sản (ROA) và tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE)
Là một trong những chỉ số quan trọng để đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, nhưng 1 mình ROS thì chưa đủ. Bạn nên đánh giá ROS kết hợp với 2 chỉ số khác cũng phản ánh khả năng sinh lời của doanh nghiệp là tỷ suất lợi nhuận trên tài sản (ROA) và tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE).
5.1 Mối quan hệ giữa ROS và ROA
ROA (Return on Assets) – gọi là tỷ số lợi nhuận trên tài sản, đánh giá hiệu quả sử dụng vốn, tài sản của doanh nghiệp: Với 1 đồng tài sản đầu tư vào hoạt động kinh doanh doanh nghiệp sẽ sinh ra bao nhiêu đồng doanh thu.
Phương pháp phân tích DuPont (tách đoạn) được sử dụng để chỉ ra mối quan hệ giữa ROS và ROA, trong đó ROA được phân tách thành tích của ROS và vòng quay tổng tài sản:
Công thức:
Công thức trên cho thấy mối quan hệ tương quan giữa 2 chỉ số ROS và ROA. Cụ thể, ROS và số vòng quay tài sản có xu hướng ngược nhau, và khi vòng quay tài sản không đổi, nếu tỷ số ROS tăng thì tỷ số ROA cũng sẽ tăng, suy ra doanh nghiệp quản lý tốt chi phí trong kỳ. Ngược lại, ROS giảm thì tỷ số ROA cũng giảm, đồng nghĩa với việc doanh nghiệp quản lý chi phí chưa đạt hiệu quả.
5.2 Mối quan hệ giữa ROS và ROE
ROE (Return on Equity) – tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu, nghĩa là với 1 đồng vốn chủ sở hữu doanh nghiệp có thể sinh ra được bao nhiêu đồng lợi nhuận.
Cũng theo phương pháp DuPont, ROE được phân tách thành tích của ROS, vòng quay tổng tài sản và hệ số nhân vốn chủ sở hữu.
6. Lời kết
Tỷ suất sinh lời trên doanh thu (ROS) là một trong những chỉ tiêu quan trọng nhằm đánh giá khả năng sinh lời hay hiệu quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp trong một kỳ nhất định. Việc đánh giá chỉ số ROS cần dựa vào nhiều yếu tố như giá trị trong quá khứ, chiến lược hoạt động hay chu kỳ kinh doanh của doanh nghiệp và chỉ nên sử dụng ROS để so sánh các công ty hoạt động trong cùng một ngành.
Ngoài ra, dù có thể hiệu quả nhưng không có một chỉ số nào có thể phán ánh đầy đủ bức tranh tài chính của doanh nghiệp, và ROS cũng vậy. Bạn không nên chỉ dựa vào chỉ dựa vào chỉ số ROS để quyết định đầu tư một công ty mà phải kết hợp thêm nhiều chỉ tiêu quan trọng khác như chỉ số ROA, ROE, ROI, EPS… hay tình hình kinh doanh của doanh nghiệp.